Cynk
Cynk, który jest kluczowym mikroelementem w organizmie, pełni wiele istotnych funkcji. Jest on integralną częścią około 200 różnych enzymów, które uczestniczą w różnorodnych procesach metabolicznych, w tym w syntezie białek, funkcjonowaniu układu odpornościowego, gojeniu ran, syntezie DNA, a także podziale komórek. Ze względu na te funkcje, niedobór cynku może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak osłabienie odporności, opóźnione gojenie ran, problemy skórne, zaburzenia smaku i węchu, a nawet zahamowanie wzrostu u dzieci.
Organizm nie posiada mechanizmów magazynowania cynku, co oznacza, że musimy regularnie dostarczać go wraz z pożywieniem lub suplementami diety, aby utrzymać odpowiedni poziom tego minerału. Do bogatych źródeł cynku należą produkty takie jak mięso, szczególnie czerwone mięso i drób, owoce morza, takie jak ostrygi, nabiał, orzechy, nasiona, rośliny strączkowe oraz produkty pełnoziarniste. W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy dieta nie dostarcza wystarczającej ilości cynku lub w stanach zwiększonego zapotrzebowania, np. w czasie ciąży, karmienia piersią lub intensywnego wysiłku fizycznego, konieczna może być suplementacja cynku.
Zadbanie o odpowiedni poziom cynku w diecie jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu. Regularne spożywanie różnorodnych produktów bogatych w cynk oraz, w razie potrzeby, stosowanie suplementów może zapobiec jego niedoborom i związanym z nimi zaburzeniom.
Właściwości cynku.
Cynk jest istotnym elementem lub aktywatorem w wielu enzymach, który wpływa na syntezę DNA, RNA i hormonów oraz pomaga w przemianie białek, tłuszczów i węglowodanów. Jest również mikroelementem koniecznym do prawidłowego rozwoju i wzrostu, szczególnie ważnym dla dzieci. Cynk wspiera pracę wielu układów, takich jak układ immunologiczny, krwionośny, nerwowy (zwalcza schizofrenię i depresję) i kostny. Jest on również nieocenioną pomocą w okresie jesienno-zimowym, chroniąc nas przed przeziębieniem i grypą. Cynk jest także bardzo korzystny dla organizmu, regulując ciśnienie krwi i zapobiegając żylakom (stabilizując pracę układu krążenia), mineralizacji kości (leczenia reumatyzmu) oraz odpowiedniego funkcjonowania narządów wewnętrznych, w tym trzustki (regulacji poziomu insuliny).
Źródła cynku.
Zdrowe, zbilansowane odżywianie powinno zapewnić organizmowi odpowiednią ilość cynku, który jest jednym z 24 podstawowych mikroelementów. Cynk znajduje się m.in. w dzikich ostrygach (w 100 g można znaleźć aż 60-90 mg cynku), ryżu i nasionach (m.in. ryżu dzikim, pestkach dyni, zarodkach pszennych, quinoe, sezamie, słoneczniku), grzybach (m.in. kurkach, pieczarkach, boczniakach, shiitake), wątróbce, kakao, nerkowcach, oleju lnianym oraz żółtku.
Zapotrzebowanie na cynk.
Porcje referencyjnego cynku są uzależnione od wieku i płci danej osoby. Zalecane dzienne spożycie cynku to:
- niemowlęta – 2 mg;
- dzieci od 1. do 9. roku życia – od 3 do 5 mg;
- dziewczęta w wieku od 10 do 18 lat – 8-9 mg;
- chłopcy w wieku od 10 do 18 lat – 8-11 mg;
- kobiety – 8 mg;
- mężczyźni – 11 mg;
- kobiety w ciąży – 11-12 mg;
- kobiety karmiące piersią – 12-13 mg
Poza cynkiem, który jest spożywany wraz z pożywieniem, istnieją także suplementy multiwitaminowe i mineralne, które są dostępne w wielu różnych formach, w tym pastylki do ssania, kapsułki, żele i syropy. W tych postaciach jest on dostępny jako glukonian cynku, siarczan cynku lub octan cynku.
Niedobór cynku.
Na całym świecie występuje problem niedoboru cynku, który pojawia się wtedy, gdy nie otrzymujemy wystarczającej ilości produktów zawierających ten pierwiastek lub mamy trudności z jego wchłanianiem z uwagi na zaburzenia trawienia. Najbardziej narażone na ten niedobór są osoby, które mają monotonną dietę, choroby przewodu pokarmowego, alkoholizm, zawodowo uprawiają sport, są w ciąży albo na diecie odchudzającej. Dodatkowo, jest to także problem osób, które stosują restrykcyjne diety wegetariańskie, mają insulinooporność lub cukrzycę typu I lub II.
Zaobserwowano, że u dzieci z niedoborem cynku występują opóźnienia w rozwoju psychomotorycznym, słaba odporność na infekcje, obniżony apetyt oraz biegunki. U kobiet w ciąży może to doprowadzić do utrudnionego rozwoju płodu, przedwczesnego porodu i krwawienia okołoporodowego. Innymi skutkami niedoboru cynku może być anemia oraz kurza ślepota. Aby sprawdzić, czy organizm jest niedoboru cynku, należy wykonać badanie ilościowe jego stężenia w surowicy krwi. Badanie to można wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym bez konieczności specjalnego przygotowania lub bycia na czczo.
Nadmiar cynku.
Pamiętajmy, że nie tylko brak cynku w naszym organizmie jest niebezpieczny – nadmiar tego pierwiastka również może być szkodliwy. Dobra wiadomość jest taka, że jest to bardzo rzadko spotykane, ponieważ ilość cynku, który nasz organizm wchłania, jest regulowana przez hormony i zmienia się w zależności od potrzeb. Przedawkowanie cynku występuje wówczas, gdy podajemy go w zbyt wysokich dawkach w postaci suplementów diety.
Pamiętajmy, że nadmiar cynku w diecie zmniejsza wchłanianie miedzi, co może prowadzić do niedoboru tego pierwiastka. Jeśli jednak przyjmiemy go zbyt dużo, nasz organizm będzie mieć do czynienia z wieloma poważnymi konsekwencjami, w tym obniżeniem odpowiedzi immunologicznej, anemią, podwyższeniem LDL oraz obniżeniem HDL.
