Strach – dlaczego lubimy się bać?

Dziś jest Halloween, święto, które kojarzy się z dreszczykiem grozy, straszeniem i przebieraniem się za postacie z horrorów. Ale dlaczego właściwie lubimy się bać? Może to dlatego, że strach wyzwala adrenalinę, co daje nam poczucie ekscytacji i żywotności. Ponadto, kontrolowane przerażenie pozwala nam doświadczyć silnych emocji w bezpiecznym środowisku.

Co sprawia, że oglądamy filmy pełne krwi i przemocy, czytamy książki o mordercach i duchach, a nawet chodzimy do domów strachu? Jednym z powodów jest nasza wrodzona ciekawość i potrzeba przeżywania silnych emocji w kontrolowanych warunkach. Tego rodzaju doświadczenia pozwalają nam zmierzyć się z naszymi lękami i wyobrażeniami, jednocześnie dając poczucie bezpieczeństwa, ponieważ wiemy, że to tylko fikcja.

Czy to ma jakiś związek z naszą dietą, zdrowiem, treningiem lub sportem? Oczywiście! Strach może wpływać na nasze codzienne wybory żywieniowe, poziom motywacji do ćwiczeń oraz ogólne samopoczucie fizyczne i psychiczne. W tym artykule postaram się odpowiedzieć na te pytania i przybliżyć wam psychologię strachu. Przeanalizujemy, jak stres i lęk mogą oddziaływać na nasze ciało oraz jakie strategie możemy zastosować, aby poprawić nasze zdrowie i wydajność sportową.

Co to jest strach?

Strach to podstawowa emocja, która ma za zadanie chronić nas przed zagrożeniami. Strach aktywuje w naszym organizmie reakcję „walcz lub uciekaj”, która przygotowuje nas do podjęcia szybkiej i skutecznej akcji. Strach zwiększa tętno, ciśnienie krwi, napięcie mięśni, poziom adrenaliny i kortyzolu. Strach pobudza również nasz mózg, zwłaszcza jego część odpowiedzialną za pamięć i uczenie się – hipokamp. Dzięki temu lepiej zapamiętujemy sytuacje, które wywołały w nas strach i unikamy ich w przyszłości.

Strach jest więc naturalną i pożyteczną emocją, która pomaga nam przetrwać w niebezpiecznym świecie. Jednak nie wszystkie sytuacje, które wywołują te uczucie są rzeczywiście zagrożeniem dla naszego życia lub zdrowia. Czasem boimy się rzeczy irracjonalnych, takich jak pająki, klauny czy ciemność. Czasem też szukamy strachu dla samego strachu, czyli dla przyjemności.

Dlaczego szukamy strachu?

Szukanie strachu to zjawisko, które nazywa się „paradoksem rozrywki”. Polega ono na tym, że ludzie dobrowolnie narażają się na negatywne emocje, takie jak strach, smutek czy złość, poprzez oglądanie horrorów, czytanie thrillerów czy uczestniczenie w atrakcjach typu rollercoaster czy dom strachu. Dlaczego to robimy? Psychologowie mają kilka hipotez na temat strachu:

• Szukamy strachu dla adrenaliny. Adrenalina to hormon, który wydzielany jest w sytuacjach stresowych i podnosi naszą aktywność fizyczną i psychiczną. Adrenalina może być uzależniająca i dawać poczucie euforii, podobnie jak narkotyki. Niektórzy ludzie są bardziej podatni na uzależnienie od adrenaliny niż inni i potrzebują silniejszych bodźców do jej wywołania.
• Szukamy strachu dla katartycznego efektu. Katharsis to oczyszczenie emocjonalne poprzez wyrażenie lub przeżycie silnych uczuć. Oglądając horror lub czytając thriller możemy identyfikować się z bohaterami i przeżywać razem z nimi ich lęki i napięcia. W ten sposób możemy odreagować własne frustracje i problemy, które nas dręczą w codziennym życiu.
• Szukamy strachu dla poczucia kontroli. Strach wywołany przez fikcyjne sytuacje jest bezpieczny i łatwy do zatrzymania. Wystarczy wyłączyć film, zamknąć książkę lub wyjść z domu strachu. W ten sposób możemy sprawdzić swoje granice i poczuć się silniejsi i pewniejsi siebie. Możemy też porównywać się z innymi ludźmi i cieszyć się z tego, że lepiej znosimy strach niż oni.
• Szukamy strachu dla społecznego aspektu. Strach jest emocją, która łączy ludzi. Oglądając horror lub chodząc do domu strachu możemy dzielić się swoimi reakcjami i emocjami z innymi ludźmi, co wzmacnia nasze więzi i poczucie przynależności. Możemy też szukać wsparcia i pocieszenia w sytuacjach, które nas przerastają. Strach może być też pretekstem do zbliżenia się z kimś, kogo lubimy lub podziwiamy.

Strach a dieta, zdrowie, trening i sport

Strach ma wpływ na naszą dietę, zdrowie, trening i sport. Oto kilka przykładów:

• Może zmniejszać lub zwiększać nasz apetyt. Niektórzy ludzie tracą ochotę na jedzenie, gdy są zestresowani lub przestraszeni, ponieważ ich organizm skupia się na walce lub ucieczce. Inni natomiast jedzą więcej, aby zaspokoić swoje emocjonalne potrzeby lub zrekompensować sobie negatywne uczucia.
• Strach może wpływać na nasz metabolizm i wagę. Podnosi poziom kortyzolu, hormonu stresu, który hamuje spalanie tłuszczu i sprzyja jego odkładaniu się w okolicach brzucha. Strach może też zaburzać nasz sen, co również wpływa na nasz metabolizm i wagę.
• Strach może poprawiać lub pogarszać naszą kondycję fizyczną i psychiczną. Strach może być motywacją do treningu i sportu, ponieważ pomaga nam poprawić nasze umiejętności, wytrzymałość i odporność na ból. Strach może też być przeszkodą w treningu i sporcie, ponieważ blokuje naszą koncentrację, pewność siebie i chęć rywalizacji.
• Strach może mieć korzystny lub szkodliwy wpływ na nasze zdrowie. Może wzmacniać nasz układ odpornościowy i chronić nas przed infekcjami. Strach może też osłabiać nasz układ odpornościowy i sprzyjać rozwojowi chorób. Może też wywoływać różne dolegliwości somatyczne, takie jak bóle głowy, brzucha, serca czy pleców.

Podsumowanie

Strach to podstawowa emocja, która ma za zadanie chronić nas przed zagrożeniami. Aktywuje w naszym organizmie reakcję „walcz lub uciekaj”, która przygotowuje nas do podjęcia szybkiej i skutecznej akcji. Pobudza on również nasz mózg, zwłaszcza jego część odpowiedzialną za pamięć i uczenie się.

Strach jest więc naturalną i pożyteczną emocją, która pomaga nam przetrwać w niebezpiecznym świecie. Jednak nie wszystkie sytuacje, które wywołują strach są rzeczywiście zagrożeniem dla naszego życia lub zdrowia. Czasem boimy się rzeczy irracjonalnych, takich jak pająki, klauny czy ciemność. Czasem też szukamy strachu dla samego strachu, czyli dla przyjemności.